2 ทับหลังวัตถุโบราณเก่าแก่ของไทยสหรัฐส่งกลับคืน
เมื่อวันที่ 31 พ.ค. 2564 ที่ผ่านมา กรมศิลปากรจัดพิธีบวงสรวงต้อนรับ"ทับหลังปราสาทหนองหงส์-ทับหลังปราสาทเขาโล้น"หลังรัฐบาลสหรัฐส่งคืนประเทศไทย โดยมีนายอิทธิพล คุณปลี้ม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม เป็นประธานในพิธี ซึ่งทับหลังปราสาทหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์ และทับหลังปราสาทเขาโล้น จังหวัดสระแก้ว รัฐบาลไทย ได้รับมอบทับหลังทั้ง 2 รายการคืนจากรัฐบาลสหรัฐอเมริกา โดยมีพิธีส่งมอบเมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม 2564 จากสำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ  สหรัฐอเมริกาผ่านกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส 

สำหรับทั้งนี้ทับหลังทั้ง 2 รายการนี้เป็นศิลปะสมัยลพบุรี มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 – 17 มีหลักฐานภาพถ่ายว่าทับหลังทั้งสองเคยประดิษฐานอยู่เหนือกรอบประตูปราสาทหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์ และปราสาทเขาโล้น จังหวัดสระแก้ว และได้สูญหายไปเป็นเวลากว่า 50 ปีช่วงปี 2509 -2511 จนภายหลังมาพบว่าถูกนำมาจัดแสดงยังพิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย นครซานฟรานซิสโก นำมาสู่กระบวนการติดตามโดยนายกรัฐมนตรีได้แต่งตั้งคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทยเพื่อดำเนินการโบราณวัตถุทั้ง 2 รายการรวมถึงโบราณวัตถุของไทยที่ถูกลักลอกไปต่างประเทศโดยผิดกฎหมาย ซึ่งการติดตามครั้งนี้ได้รับความร่วมมือจากสำนักงานสืบสวนความมั่นคงเพื่อมาตุภูมิสหรัฐดำเนินการทางกฎหมายจนชนะคดี นับเป็นความร่วมมือระหว่างประเทศที่แสดงถึงความสัมพันธ์ และมิตรภาพอันดีและยาวนาน

โดยทับหลังปราสาทหนองหงส์ เป็นทับหลังจำหลักลายพระยมทรงกระบือ ในขณะที่ทับ หลังปราสาทเขาโล้น เป็นทับหลังจำหลักลายพระอินทร์เหนือเกียรติมุข ทับหลังทั้งสองทำจากหินทราย และเป็นศิลปะสมัยลพบุรี (ศิลปะเขมรโบราณในไทย) มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 - 17 มีหลักฐานภาพถ่ายว่าทับหลังทั้งสองเคยประดิษฐานอยู่เหนือกรอบประตูปราสาทของปราสาทหนองหงส์ จ.บุรีรัมย์ และปราสาทเขาโล้น จ. สระแก้ว ตามลำดับ และคาดว่าน่าจะถูกลักลอบนำออกจากประเทศไทยในช่วงปี 2508 ซึ่งเป็นช่วงสงครามเวียดนาม

  ภาพทับหลังปราสาทเขาโล้น จากหนังสือของ ศาสตราจารย์หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล ตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ.2510

ทับหลังปราสาทหนองหงส์  เดิมอยู่ที่ ปราสาทหนองหงส์ ตั้งอยู่ที่ ต.โนนดินแดง อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์ เป็นโบราณสถานขนาดเล็กประกอบด้วยปรางค์ 3 องค์ ก่อด้วยอิฐ ตั้งบนฐานก่อด้วยศิลาแลงต่อเนื่องเป็นฐานเดียวกัน หันหน้าไปทางทิศตะวันออกมีประตูเข้า-ออกทางด้านหน้าอีก 3 ด้าน เป็นประตูหลอก ปรางค์ทั้งสามมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุมไม้สิบสอง องค์กลางขนาดใหญ่กว่าสององค์ที่ขนาบข้าง แต่เดิมเคยมีทับหลังประดับจำหลักลายอย่างสวยงาม คือ องค์ทิศเหนือสลักเป็นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑเหนือหน้ากาล ซึ่งมือยึดท่อนพวงมาลัยแวดล้อมด้วยลายพันธุ์พฤกษา อีก 2 องค์ที่เหลือ คือ องค์กลางและองค์ด้านทิศใต้ก็มีลักษณะคล้ายกันต่างกันที่ภาพตรงกลาง คือ ทับหลังปรางค์องค์กลางสลักเป็นรูปพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ องค์ทิศใต้เป็นรูปพระอิศวรทรงโค ด้านหน้าของปรางค์องค์กลาง มีทางเดินยื่นยาวออกไป มีบันไดทางด้านหน้าและด้านข้างทั้งสอง นอกจากนี้ยังมีวิหารหรือบรรณาลัยอีก 1 หลัง ก่อด้วยศิลาแลงหันหน้าเข้าหาปรางค์องค์ทิศใต้ อาคารทั้งหมดล้อมรอบด้วยกำแพงศิลาแลง มีซุ้มประตูด้านหน้าและด้านหลัง มีคูน้ำรูปตัวยูล้อมรอบ การกำหนดอายุ สมัยของปราสาทนั้น กำหนดจากลักษณะการก่อสร้าง และศิลปกรรมที่พบซึ่งตรงกับศิลปะเขมรแบบบาปวน ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16
 
"ปราสาทหนองหงษ์ "ต.โนนดินแดง อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์

ส่วน หลังปราสาทเขาโล้น เดิมอยู่ที่ ปราสาทเขาโล้น ตั้งอยู่ที่ ต.ทัพราช อ.ตาพระยา จ.สระแก้ว เป็นปราสาทที่ตั้งอยู่บนยออออดเขาโล้น ซึ่งเป็นยอดเขาเตี้ยๆ อยู่บนเชิงเขาสะแกกรอง มีปราสาท 4 หลัง เหลืออยู่เฉพาะหลังกลาง ส่วนปราสาทด้านหน้า 2 หลัง และด้านหลัง 1 หลัง ได้ปรักหักพังไป ลักษณะปราสาทคล้ายกับปราสาทเขาน้อย ก่อด้วยอิฐเผามีหินทรายเป็นพื้นฐาน มีส่วนชำรุดที่ยอดของปราสาท ที่วงกบประตูหินทราย มีจารึกอักษรโบราณและที่เสากรอบวงกบประตูมีลายบัวคว่ำบัวหงาย จากตัวปราสาทไปทาง ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ มีสระน้ำขนาดใหญ่ 2 แห่ง และมีแนวถนนโบราณทอดยาวจากตัว ปราสาทถึงสระน้ำ รอบภูเขาลูกนี้มีลักษณะเป็นหมู่บ้านหรือชุมชนโบราณในอดีต
 
ปราสาทเขาโล้น ตั้งอยู่ที่ ต.ทัพราช อ.ตาพระยา จ.สระแก้ว

ขอขอบคุณข้อมูล : Matichon / Royal Thai Embassy, Washington D.C. / กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา / สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์